Jak najlepiej dotrzeć do młodzieży? Wystarczy poznać ich potrzeby i pozwolić im współdecydować! Wszystko po to, by nauka stała się przyjemniejsza i przynosiła lepsze efekty. Sprawdziliśmy, jak wygląda partycypacja w szkołach.
Partycypacja to inaczej uczestniczenie, proces, w którym otrzymywana jest możliwość wpływu, udziału w wydarzeniach, decyzjach i planach, które nas bezpośrednio dotyczą. Partycypacja społeczna lub obywatelska to koncepcja, która zakłada, że udział wszystkich zainteresowanych osób w działaniach na rzecz wspólnego dobra lub podejmowaniu decyzji ich dotyczących przynosi najlepsze efekty i wiele korzyści dla osób zaangażowanych.
Piramida decydowania
Partycypacja w szkołach ma miejsce wtedy, kiedy uczniowie i rodzice mają wpływ na decydowanie i planowanie działań szkoły, biorą udział w rozwoju placówki. Może ona przebiegać na różnych poziomach. Najwyższą formą partycypacji jest decydowanie, czyli oddanie w ręce jej uczestników fragmentu władzy i odpowiedzialności za określone decyzje, tak aby mieli realny wpływ na dotyczące ich sprawy, np. wybór przedstawicieli samorządu uczniowskiego. Kolejnym poziomem jest współdecydowanie. Zakłada ono partnerstwo pomiędzy decydentami, a tymi, których te decyzje dotyczą. Polega na przekazaniu im części władzy przy podejmowaniu decyzji, przykładem może być wniosek o nadanie konkretnego imienia szkole. Na następnym szczeblu piramidy znajduje się konsultowanie – daje ono uczestnikom przestrzeń do wypowiedzenia się w sprawach, które są dla nich ważne i dotyczą ich bezpośrednio. W takim działaniu głosy uczniów czy rodziców są zbierane i analizowane, ale niekoniecznie brane pod uwagę. Można konsultować zarówno istniejące rozwiązania jak i dopiero planowane, zbierając w ten sposób informacje o potrzebach odbiorców. Przykładem działań wymagających konsultacji w szkole może być wydalenie ucznia ze szkoły. Na ostatnim poziomie znajduje się informowanie. Szkoła informuje uczniów i rodziców o podejmowanych decyzjach, np. przyjęcie statutu szkoły.
Realna szkolna partycypacja
Naturalną instytucją, której zadaniem jest zwiększanie udziału uczniów i uczennic w życiu szkoły, jest samorząd uczniowski – który na mocy ustawy o systemie oświaty w każdej szkole jest wyłaniany przez ogół uczniów. Często działalność SU w szkołach ogranicza się do niewielkiej działalności. Rzadko samorząd wspólnie z nauczycielami starają się organizować działania umożliwiające uczniom udział w podejmowaniu decyzji dotyczących ważnych aspektów życia szkoły – tym, jak szkoła wygląda, jakie jest wyposażenie, jaki sprzęt sportowy lub pomoce naukowe są kupowane. Praktycznie nigdzie nie spotyka się przykładów rzeczywistego współdecydowania lub konsultacji w sprawach dla szkoły kluczowych, jak ustalenie strategii rozwoju szkoły, programu wychowawczego, wewnątrzszkolnego systemu oceniania itp. Jeśli dyrektorzy i nauczyciele w ogóle pytają kogokolwiek o zdanie w tych sprawach, jest to kilku przedstawicieli SU, przeciętny uczeń nie ma zazwyczaj nawet okazji wypowiedzieć się w takich kwestiach.
Współdecydowanie w świetle prawa
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty i innymi dokumentami prawnymi władze szkoły mają obowiązek zapewnić uczniom możliwość decydowania lub uczestniczenia w podejmowaniu decyzji w kilku wymienionych kwestiach:
- Regulamin samorządu uczniowskiego – według art. 55 jest uchwalany przez ogół uczniów szkoły, tak więc jego ustanowienie i wszelkie zmiany zapisów w regulaminie przebiegają w wyniku współdecydowania wszystkich uczniów szkoły.
- Wprowadzenie i wygląd mundurków – muszą być skonsultowane z samorządem uczniowskim.
- Skreślenie ucznia z listy uczniów – konsultacja z samorządem uczniowskim.
- Nadanie szkole imienia – współdecydowanie – rady pedagogicznej, samorządu i rady rodziców.
- Dodatkowe dni wolne od zajęć – konsultacja z samorządem uczniowskim.
Wszystkie dodatkowe kwestie, w których uczniowie czy rodzice mogą współdecydować, ustala dyrektor szkoły. Nie ma w tych kwestiach żadnych prawnych ograniczeń, wszystkie działania, w jakie zostaną włączeni uczniowie, są decyzją władz szkoły.
Korzyści z partycypacji w szkole
Wykorzystywanie i realne stosowanie partycypacji w szkołach ma pozytywny wpływ zarówno na uczniów, jak na nauczycieli. Dla tych pierwszych są to:
- Lepsze dostosowanie szkoły do swoich potrzeb i oczekiwań,
- Większa integracja i poprawa relacji pomiędzy uczniami,
- Nauka praktycznych umiejętności pracy w grupie,
- Rozwój postawy obywatelskiej, doświadczenie funkcjonowania w demokratycznej społeczności,
- Poprawa pewności siebie i większa motywacja do działania,
- Nauka brania odpowiedzialności za swoje otoczenie.
Do korzyści, które dzięki partycypacji otrzymują nauczyciele i dyrekcja można zaliczyć:
- Lepsza atmosfera i relacje pomiędzy uczniami a nauczycielami,
- Realizacja zapisów podstawy programowej i kryteriów MEN ewaluacji szkół,
- Wsparcie w zarządzaniu szkołą,
- Większe przywiązanie uczniów do szkoły i traktowanie jej jako wspólnego dobra (mniejszy wandalizm),
- Poznanie potrzeb i opinii uczniów, lepszy kontakt z nimi,
- Stworzenie marki demokratycznej szkoły.
Wiele szkół realizuje już swoje działania partycypacyjnie, jednak często dotyczą one mało istotnych aspektów. To czy uczniowie będą zaangażowani w sprawy, które bezpośrednio ich dotyczą, zależy w największym stopniu od władz placówki, ale podstawą do wspomnianych działań jest oddolna chęć społeczności uczniowskiej oraz ich wiedza na temat tego, w jaki sposób mogą uczestniczyć w procesach partycypacyjnych.
http://eduspaces.szkolazklasa.org.pl/partycypacja-w-szkole/
Przedstawicie elbląskich szkół zasiadają w Młodzieżowej Radzie Miasta Elbląga
Nikola Przybysz
fot. archiwum Moniki Dwojakowskiej
