- W ramach nowej perspektywy mamy do dyspozycji 24 128 650 €, tj. ok. 108 mln zł na rozwój ekonomii społecznej przy udziale OWES-ów.  Ponadto do dyspozycji regionu będzie ponad 18 mln złotych z Programu FERS – mówi Katarzyna Koplińska. Z dyrektorką Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Olsztynie rozmawiamy o niewykorzystanym potencjale, wyzwaniach i współpracy z OWES-ami.

- Jak rozwija się ekonomia społeczna w naszym województwie?
- Ekonomia społeczna rośnie w siłę zarówno w regionie, jak i całym kraju. Jesteśmy obecnie na końcu wdrażania RPO WiM 2014-2020, w którym na rozwój ekonomii społecznej przeznaczono pulę ponad 23 mln euro. Dofinansowaliśmy działalność 4 Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w 4 subregionach naszego województwa. Utworzyliśmy blisko 900 miejsc pracy.

- Przed nami kolejne projekty i kolejne możliwości. Co przyniesie nowa perspektywa?
- W ramach nowej perspektywy mamy do dyspozycji 24 128 650 €, tj. ok. 108 mln zł na rozwój ekonomii społecznej przy udziale OWES-ów.  Ponadto do dyspozycji regionu będzie ponad 18 mln złotych z Programu FERS na działania koordynacyjne ROPS w zakresie włączenia społecznego, w tym też na koordynację rozwoju ekonomii społecznej.  
W naszym województwie rozwój ekonomii społecznej następuje dynamicznie. Z roku na rok widoczny jest przyrost podmiotów ekonomii społecznej. Przyjmują one różne formy prawne. Bardzo aktywny jest sektor obywatelski. Z roku na rok rośnie liczba organizacji pozarządowych w naszym województwie, których mamy już ponad 6000.
Szczególnie silny jest również sektor spółdzielczy oraz podmioty reintegracyjne.

- Czy ekonomia społeczna zmieniła się na przestrzeni lat?
- Jeszcze 10 lat temu stawialiśmy na spółdzielnie socjalne, czyli na podmioty prowadzące reintegrację społeczną i zawodową na rzecz pracowników i ich członków, a  jednocześnie też działalność gospodarczą, a obecnie powstaje coraz więcej spółek non profit. Wzrasta także liczba organizacji pozarządowych prowadzących działalność gospodarczą. Początkowo zakładane były spółdzielnie osób fizycznych, z czasem udało się przekonać samorządowców, że warto inwestować w kapitał społeczny lokalnej społeczności, tworzyć miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a jednocześnie świadczyć usługi potrzebne dla społeczności. Tak zaczęły powstawać spółdzielnie socjalne osób prawnych, których mamy obecnie 23 w naszym województwie.

- Co jest głównym obszarem działalności podmiotów ekonomii społecznej na Warmii i Mazurach? W jakiej branży najwięcej jest podmiotów ekonomii społecznej?

- Głównym obszarem działalności podmiotów ekonomii społecznej na Warmii i Mazurach są kompleksowe usługi opiekuńcze, usługi gastronomiczne i cateringowe, usługi utrzymania porządku i pielęgnacja terenów zielonych, szkolenia, animacja lokalna oraz organizacja imprez i wydarzeń tematycznych, czy usługi budowlane itp. Z analizy bazy powstałych w regionie przedsiębiorstw społecznych wynika, iż  najwięcej podmiotów ekonomii społecznej świadczy swoje usługi w branży gastronomicznej. Na drugim miejscu są usługi opiekuńcze i animacja lokalna.

- Gdzie widzi Pani jeszcze niewykorzystany potencjał?

- Myślę, że obszar usług społecznych jest tak szeroki, a potrzeby ogromne, że ten potencjał jest jeszcze wciąż niewykorzystany. W kolejnych latach na rozwój społeczny i jakość życia istotny wpływ będzie miała demografia. W związku z tym pojawiają się wyzwania związane z koniecznością rozwoju rynku produktów i usług dla seniorów, które pozwolą im jak najdłużej zachować sprawność fizyczną, psychiczną i intelektualną. Ważnym wzmocnieniem tego segmentu usług mogą być podmioty ekonomii społecznej działające w tym sektorze, które pozwolą ludziom starszym na niezależne życie w środowisku lokalnym.

Innym ważnym obszarem jest zielona gospodarka, w tym gospodarka obiegu zamkniętego. Tu podmioty  ekonomii  społecznej mogłyby pełnić istotną rolę przez podjęcie działalności, np. selektywnego zbierania  odpadów, recyklingu i innych usług związanych z utrzymaniem czystości i porządku w gminach, w zakresie  usług leśnych, a także działających w obszarze  odnawialnych  źródeł  energii. Kolejny obszar to działalność w obszarze turystyki, wypoczynku i rekreacji, edukacji, w tym z odpowiednią ofertą dla osób starszych, z niepełnosprawnościami, ekologii, rolnictwa, agroturystyki itp.

- Jak ocenia Pani współpracę z OWES-ami?

- Bardzo dobrze.  Realizowane przez OWES-y projekty mają ogromne znaczenie dla rozwoju ekonomii i przedsiębiorczości społecznej w województwie warmińsko-mazurskim.

Kreatywne, innowacyjne rozwiązania oraz otwartość na innych sprawiają, że Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z przyjemnością podejmuje współpracę z OWES-ami. Od wielu lat układa się ona w sposób wzorowy i inspirujący, a fakt, że oparta jest na wzajemnym szacunku i zrozumieniu powoduje, że w przyszłości z pewnością będą podejmowane wspólnie liczne nowe działania na rzecz promowania i rozwoju ekonomii społecznej.

- Jakie wyzwania przyniesie OWES-om nowa perspektywa?

- Nowa perspektywa finansowa 2021-2027 to nowe wyzwania, nowe zasady, nowe programy nie tylko dla Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej, ale także dla wszystkich beneficjentów środków unijnych.

Wyzwaniem stojącym przed sektorem ekonomii społecznej będzie wkraczanie w zupełnie nowe obszary działalności. Poza rozwijaniem potencjału podmiotów ekonomii społecznej w sferze usług społecznych, będziemy premiować projekty zgodne z zasadami horyzontalnymi FEWiM-u, takimi jak: Zielona transformacja, Gospodarcza transformacja, z uwzględnieniem Inteligentnych specjalizacji regionu, tj. Drewno i meblarstwo, Żywność wysokiej jakości, Ekonomia wody oraz Zdrowe życie.

- Jakie najistotniejsze zmiany przed nimi?

- Nowe wytyczne dotyczące realizacji projektów z udziałem środków EFS Plus w regionalnych programach na lata 2021–2027 określają nowe zasady dotyczące ekonomii społecznej. Zgodnie z nimi wsparcie finansowe na tworzenie i utrzymanie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych będzie kwalifikowalne wyłącznie w formie stawek jednostkowych. Udział alokacji przeznaczonej na wsparcie finansowe tworzenia miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych w ogólnej alokacji przeznaczonej na projekty OWES będzie wynosić co najmniej 60%. Do tych 60% wlicza się wsparcie przyznawane w postaci stawek jednostkowych oraz alokacja przeznaczona na wsparcie reintegracyjne.

Jest to nowość w porównaniu z poprzednim okresem programowania.

- A co jest kluczowe?

- Kluczowym wyzwaniem stawianym obecnie przed ekonomią społeczną jest tworzenie  dogodnych warunków do społecznej i zawodowej reintegracji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wsparcie reintegracyjne wypłacane będzie w związku z realizacją indywidualnego planu reintegracyjnego i w całym okresie realizacji planu wynosić będzie do 300% minimalnego wynagrodzenia za pracę na jednego pracownika.

Ponadto w projektach OWES-owych planujemy kryteria specyficzne, dotyczące nawiązania czy wzmocnienia współpracy OWES z właściwymi terytorialnie Powiatowymi Urzędami Pracy. Oprócz tego OWES-y, w ramach swojej działalności, muszą zaplanować aktywne wspieranie PES w pozyskiwaniu wsparcia zewnętrznego, w szczególności w zakresie rozwoju umiejętności, kompetencji lub kwalifikacji przy wykorzystaniu Bazy Usług Rozwojowych.

W nowym okresie programowania duży nacisk kładziemy na działania związane z deinstytucjonalizacją i rozwojem usług społecznych w środowisku lokalnym. W związku z tym OWES-y będą musiały mocno ukierunkować swoje wsparcie także w tym obszarze. Projekty OWES mają zakładać, że minimum 40% przedsiębiorstw społecznych wspartych w projekcie realizować będzie działania w obszarze usług społecznych.

- Jakie działania należy podejmować, by zwiększyć gotowość samorządów i ilość zamówień publicznych z zastosowaniem klauzul społecznych?

- Samorządy w znikomym stopniu korzystają z możliwości stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Dlatego najważniejsza jest ciągła edukacja w tym zakresie, czyli organizacja szkoleń czy doradztwa dotyczącego stosowania klauzul i aspektów społecznych w zamówieniach publicznych. Ponadto z naszego doświadczenia wynika, że równie istotne jest pokazywanie dobrych praktyk stosowania tego typu rozwiązań przez inne gminy. Dobrym przykładem takiego działania są wizyty studyjne do jednostek samorządu terytorialnego, które utworzyły spółdzielnie socjalne osób prawnych świadczące usługi opiekuńcze czy komunalne.

Sylwia Warzechowska

Katarzyna Koplińska
Fot. archiwum prywatne