Dla mnie partnerstwo lokalne to długofalowa współpraca i relacje między lokalnymi instytucjami, organizacjami oraz mieszkańcami, którzy są zainteresowani wspólnym działaniem na rzecz dobra wspólnego. Powstaje po to, gdyż dostrzegamy w naszym otoczeniu jakąś potrzebę, chcemy wspierać wybraną grupę mieszkańców lub też rozwijać naszą społeczność, skupiając się na sprawach społecznych, edukacji, kultury itd.

Jednym z zadań partnerstw lokalnych jest także uczenie współpracy i dialogu partnerów reprezentujących różne interesy, angażując przy tym instytucje, jak i zwykłych mieszkańców, wykorzystując dostępne zasoby. Partnerstwa często promują swój region, działają na rzecz rozwoju turystyki, często są rzecznikiem spraw i interesów mieszkańców, głosem zwykłych ludzi. Kiedy popatrzymy na partnerstwa w kontekście lokalnego rozwoju, zobaczymy, że mogą one służyć złagodzeniu różnic poglądów i pomysłów między różnymi uczestnikami danego przedsięwzięcia, zachęcać do podejmowania bardziej twórczych działań. Co jednak najważniejsze, mogą one tkwić u podstaw poczucia dążenia do wspólnego celu, co może sprzyjać czemuś więcej niźli tylko sprawności i efektywności przedsięwzięcia i dawać mu dodatkowy impuls do działania, który może wynikać z poczucia wzajemności. Partnerstwa mogą zatem w nowy, kreatywny sposób realizować istniejące usługi albo proponować zupełnie nowe, wręcz innowacyjne rozwiązania. Budowane zaufanie wśród partnerów może mieć niezwykły wpływ na sposób zarządzania partnerstwem, a w tym również zespołem ludzi je stanowiącym. Co za tym idzie, integracja partnerów, wspólny cel i tok myślenia oraz rzadkie konflikty sprawiają, że współpraca jest efektywna i silna.

O trwałości i skuteczności partnerstw decyduje to, czy wszyscy jego członkowie mają wspólny, jasno określony cel funkcjonowania tego partnerstwa. Jeśli ludzie są tam, gdzie chcą być, a nie muszą tylko, i wiedzą co i po co robią – to efekt zakończony sukcesem jest o wiele bardziej prawdopodobny. Ważne jest także wcześniejsze, wspólne wypracowanie wizji i strategii działania oraz planu uwzględniającego zaangażowanie wszystkich partnerów. Jeśli cel i misja są bliskie wszystkim partnerom, o wiele bardziej się oni angażują i wysilają w pracę na jego rzecz, utożsamiają się z partnerstwem, wierzą w jego słuszność. Od początku współpracy należy zadbać o to, by partnerstwo odpowiadało na potrzeby lokalne i działało na rzecz ich rozwiązywania, a nie jedynie realizowania własnych pomysłów. Działalność partnerstwa powinna spełniać marzenia lokalnych społeczności, a nie ludzi realizujących projekty. Partnerstwo ma duże szanse przetrwać, jak będzie się już od początku jego tworzenia zwracać szczególną uwagę na budowanie zaufania wśród partnerów oraz budowanie solidnego zespołu, poprzez dbanie o relacje i koncentrowanie się na ludziach. Niezmiernie ważna jest tu równość wszystkich partnerów wobec siebie, każdy głos w sprawie powinien być tak samo istotny i brany pod uwagę. To sprzyja zwiększeniu wiary w siebie oraz daje poczucie współdecydowania. Faworyzowanie jest tutaj niemile widziane, a nawet niebezpieczne dla trwałości partnerstwa. Częste spotkania partnerów i wspólne rozmowy dają możliwość uczenia się od siebie oraz coraz lepszego rozumienia siebie nawzajem, a co za tym idzie, również realizowanych przedsięwzięć. To sprzyja elastyczności partnerstwa i otwartości. Nie można tu nie wspomnieć o dobrej i skutecznej komunikacji i przepływie informacji. Często nieporozumienia rodzą się właśnie z powodu błędów komunikacyjnych. Dbałość o właściwe przekazywanie informacji i upewnianie się o jednakowym rozumieniu ich przez partnerów, zdecydowanie ułatwi kontaktowanie się i unikanie niepotrzebnych nieporozumień. Ważny jest też właściwy podział obowiązków i zadań – odnoszący się do wiedzy, umiejętności i możliwości każdego z partnerów, a także przestrzeń do wnoszenia swoich indywidualnych pomysłów. Tutaj poczucie wpływu jest znaczące, daje ludziom przestrzeń do wykazania się oraz brania odpowiedzialności za swoją pracę. Wspólne planowanie i wspólne wdrażanie rozwiązań to także wspólna odpowiedzialność i jawność działań partnerów. Wtedy łatwiej także o nowych partnerów, czyli poszerzanie partnerstwa. Czasem partnerstwom pomagają funkcjonować jasno określone i konkretne struktury decyzyjne, a nawet lider partnerstwa. Tworzy się różne dokumenty, regulaminy, uchwały.

To jedynie propozycje, możliwości, ale pamiętanie o tym wszystkim z pewnością uczyni partnerstwo trwalszym i silniejszym, efektywnym i działającym dłużej niż zwykłe, spontaniczne porozumienie. Pozwoli również unikać błędów, które powodują nieskuteczność działań i wiele rozczarowań. O partnerstwo trzeba się starać, pracować nad nim, pielęgnować je, by rosło i stawało się coraz lepszym, silniejszym i mądrzejszym, tak jak dziecko, które rośnie, dojrzewa, aż staje się dorosłym, samodzielnym człowiekiem.

Przepis na tworzenie i rozwój partnerstw lokalnych

Forum Animatorów Społecznych to grupa doświadczonych praktyków wspierających rozwój społeczności lokalnych. To także eksperci i edukatorzy, którzy swoje refleksje starają się w prezentować w formie przystępnych modeli, ścieżek, których celem jest pomoc lokalnym liderom i animatorom w dążeniu do budowania aktywnych, zintegrowanych społeczności. W ten sposób powstała także ścieżka tworzenia i rozwoju partnerstw lokalnych, opierająca się na przekonaniu, że partnerstwo opiera się przede wszystkim na ludziach, a dopiero później na instytucjach, za którymi ci ludzie stoją. Zatem budowanie partnerstwa to w dużej mierze praca na procesie grupowym i na relacjach międzyludzkich. Kolejnym ważnym elementem jest przekonanie, iż nawet sam udział w budowaniu partnerstwa jest swoistą szkołą partycypacji obywatelskiej i jako taka stanowi wartość bez względu na efekt finalny procesu.

Ścieżka wyróżnia następujące fazy:

Analiza wstępna

↓

 Tkanie sieci

• refleksji
• pierwszych relacji

↓

Budowa platformy współpracy

• integracja
• edukacja
• praktyka poszukująca (mapa zasobów i potrzeb, proste działania itp.)

↓

Uzyskanie tożsamości

↓

Działanie

• planowanie
• struktury i organizacja
• praca

↓

 Ewaluacja oraz organizacja rozstania lub kontynuacji współpracy

Na samym początku jest analiza animatora o potencjale danego przedsięwzięcia. Jest to odwieczny dylemat animacyjny – czekamy, aż potencjał do nas się sam zgłosi, co jednocześnie w pewnym uproszczeniu oznacza, iż dana grupa ludzi jest gotowa na pierwszy krok – w końcu sami do nas przychodzą. Czy wręcz przeciwnie, wychodzimy jako animatorzy w teren i sami szukamy tego potencjału, bazując na różnych analizach, diagnozach, doświadczeniu innych ludzi, w końcu swoim własnym.  Na etapie Tkania sieci niezmiernie ważne są pierwsze spotkania kluczowych członków potencjalnego partnerstwa, szczególnie w sytuacji początkujących podmiotów, gdy nie znamy dobrze poziomu kompetencji komunikacyjnych poszczególnych przedstawicieli. Od pierwszych spotkań zaczyna się już cały proces i decyzje podjęte na tym etapie mają doniosłe konsekwencje dla pozostałych etapów, tym bardziej że niezwykle trudno będzie się z nich później wycofać. Dlatego pierwsze spotkania powinny odbywać się w małych grupach, podczas których facylitacja procesu jest łatwiejsza, nie tylko dla animatora, ale i samych

uczestników. Tym bardziej że zgodnie z zasadami animacji, uczestnicy procesu powinni w jak największym możliwym stopniu, już na samym początku, przejąć odpowiedzialność za całe przedsięwzięcie. Jest to myślenie, zgodnie z którym partycypacja, jako integralna część metodologii pracy animacji społecznej, prowadzi do robienia „rzeczy” z ludźmi, a nie dla ludzi.

Kolejnymi etapami są Budowa platformy współpracy i Budowanie tożsamości. Etap Budowy platformy współpracy, w którym bardzo ważne jest, by grupa poczuła się ze sobą dobrze i bezpiecznie, a poziom zaufania między ludźmi wzrasta poprzez poznanie się i uświadomienie sobie wspólnych wartości i celów. Poznanie się w sytuacjach nie tylko zawodowych, ale również pozazawodowych. Proces integracji zachodzi w zasadzie samoistnie, gdy grupa ludzi przebywa ze sobą przez odpowiednio długi czas. Główną rolą animatora jest w tym czasie dbanie o przebieg procesu grupowego i uświadomienie istnienia tego procesu uczestnikom całego przedsięwzięcia i odczarowanie tych „magicznych” kompetencji komunikacyjnych.

Etap Budowania tożsamości partnerstwa, podobnie jak proces grupowy, przebiega niemal równolegle podczas wszystkich etapów ścieżki budowania partnerstwa. Należy być czujnym, by pomóc uczestnikom spotkań w wyłapywaniu pewnych niuansów. Rytuały grupowe nie rodzą się z dnia na dzień i pewne wspólne zachowania nie od razu stają się kluczowymi elementami tożsamości partnerstwa.

Dla wielu osób poczucie sensu współdziała w partnerstwie to planowanie działań, określanie pomysłów na zaspokojenie potrzeb społeczności lokalnej, wspólnie działania, a co najważniejsze efekty, których dostarcza ich realizacja. Dlatego ważne jest odpowiednie planowanie, ilość podejmowanych inicjatyw, tak by członkowie nie mieli poczucia, że celem samym w sobie partnerstwa jest koncentracja na budowaniu relacji i tożsamości.

Schemat ścieżki jest bardzo umowny i nie zawsze, i nie w każdym miejscu proces budowy i wspierania w rozwoju partnerstwa musi przebiegać zgodnie z zaprezentowanymi etapami. Niemniej jednak jest to mapa drogowa zwłaszcza dla mniej doświadczonych liderów i animatorów inicjujących lub wspierających ten proces. Jej atutem jest z pewnością wzmocnienie i pokazanie w praktyce etapu tworzenia i wzmacniania tożsamości i relacji w partnerstwie, co w oparciu o wieloletnie obserwacje wpływa znaczącą na kwestię trwałości partnerstw. Po latach kiedy partnerstwa lokalne często były tworzone na potrzeby różnych programów i projektów, przychodzi czas oddolnego ich inicjowania, w oparciu o potrzeby mieszkańców oraz ich koncentracji na zmianie i rozwoju „małych ojczyzn”.

Maciej Bielawski

fot.: www.pixabay.com