Bez których nie wyobrażamy już sobie realizacji zadań publicznych - przekonuje Gustaw Marek Brzezin, marszałek województwa warmińsko-mazurskiego. W rozmowie z nami podsumowuje m.in. ponad 20 lat współpracy samorządu województwa i NGO-sów, mówi, co można zrobić, aby była jeszcze efektywniejsza, a także o tym, jak to partnerstwo radzi sobie w trudnym czasie pandemii.
- Samorząd województwa od lat współpracuje z organizacjami pozarządowymi na różnych polach, począwszy od edukacji, aktywizacji społecznej, poprzez rozwój turystyki, na ekologii kończąc. Panie marszałku, jak pan ocenia tę współpracę? Co udało się wypracować przez te lata? Być może któreś z tych dziedzin są ważniejsze?
- Współpraca z organizacjami pozarządowymi rozwija się przez ponad 20 lat funkcjonowania samorządu województwa. Organizacje pozarządowe są naturalnymi partnerami samorządu, bez których nie wyobrażamy już sobie realizacji zadań publicznych. Początek tej współpracy to okres, w którym wspólnym obszarem była przede wszystkim pomoc społeczna, profilaktyka uzależnień czy też działalność na rzecz osób niepełnosprawnych. Aktualnie współpraca przebiega w prawie wszystkich zadaniach pożytku publicznego. Myślę, że uczestnictwo różnych podmiotów, w tym obywatelskich, w różnych dziedzinach naszego życia i działalności, daje szansę na lepsze zaspokajanie potrzeb mieszkańców i rozwój Warmii i Mazur.
- Czy jest pan szczególnie dumny z jakiś wspólnych działań?
- Obszarów wspólnych jest wiele i każda inicjatywa ma znaczenie. Jednak szczególnie chcę podkreślić udział organizacji pozarządowych w realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego. W aktualnym okresie programowania 2014-2020 ok. 20 proc. wszystkich składanych wniosków o dofinansowanie oraz zawartych umów stanowią projekty organizacji pozarządowych. Podobnie udział ten wyglądał w poprzednim okresie programowania. Organizacje są zatem profesjonalnym partnerem samorządu w realizacji tego ważnego dla rozwoju regionu programu. Ich rola jest szczególnie duża w działaniach związanych z aktywizacją społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym poprzez ekonomię społeczną. Działalność organizacji jest również nie do przecenienia w rozwoju społeczności lokalnych – ich aktywności, integracji, rozwoju tożsamości lokalnej i regionalnej.
Kolejnym bardzo ważnym przykładem współpracy jest działalność na rzecz seniorów – realizacja polityki senioralnej regionu. W tym roku minęło 25 lat od powstania pierwszego Uniwersytetu Trzeciego Wieku w naszym województwie. UTW stanowią bardzo ważne miejsce integracji, edukacji i aktywizacji tej grupy naszych mieszkańców. Zapobiegają ich osamotnieniu i wykluczeniu. Organizacje te działają już we wszystkich powiatach. W niedawno wydanej przez samorząd województwa publikacji udało się opisać 48 UTW. Samorząd województwa m.in. poprzez zlecanie zadań wspiera działalność organizacji pozarządowych na rzecz osób w wieku emerytalnym, przede wszystkim w zakresie kultury, sportu, edukacji zdrowotnej, rozwoju sektora pozarządowego, współpracy międzynarodowej. Niestety w tym roku epidemia bardzo ograniczyła działalność organizacji senioralnych. Wiem jednak, że mimo ograniczeń nadal wspierają one swoich członków i pomagają w tym trudnym czasie, tak aby nasi seniorzy jak najmniej odczuli skutki izolacji. Powołana przez samorząd 1 października 2018 roku Społeczna Rada Seniorów Województwa Warmińsko-Mazurskiego pracuje nadal, spotykając się w formie zdalnej.
- Być może są jeszcze jakieś obszary, nad którymi należałoby popracować, aby współpraca samorządu i organizacji pozarządowych była jeszcze lepsza?
- Zawsze jest tak, że możemy, a nawet powinniśmy doskonalić stosowane już formy współpracy, wspólnie wprowadzać rozwiązania, które wymusza na nas rzeczywistość. Trudno przy tym nie odnieść się do obecnej sytuacji, która wprowadziła w znacznej części nasze funkcjonowanie do przestrzeni cyfrowej. Zdalnie odbywają się również spotkania z przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz pracownikami samorządów lokalnych odpowiedzialnymi za kontakty z NGO. Ich głównym tematem są potrzeby organizacji oraz społeczności, z którymi pracują, wynikające z sytuacji pandemii. Samorząd województwa w ramach swoich możliwości wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Przykładem są bardzo często wprowadzane zmiany do realizowanych przez organizacje pozarządowe zadań zleconych, dofinansowywanych z budżetu Województwa. Aktualnie pracujemy nad budżetem na rok 2021 i chcemy utrzymać wysokości dotacji na działania organizacji pozarządowych na poziomie obecnego roku. Mam nadzieję, że uda się to osiągnąć. Kolejnym wyzwaniem jest nabycie przez przedstawicieli organizacji sprawności funkcjonowania w internecie na poziomie większym niż dotychczas. Wiąże się to z odpowiednim sprzętem, dostępem do internetu i oczywiście z umiejętnościami. Wykorzystanie tych narzędzi może również wzmocnić możliwości pozyskiwania środków finansowych na działalność organizacji. Ważną kwestią jest edukacja organizacji pozarządowych w tej i innych dziedzinach, tak aby ich funkcjonowanie i realizacja zadań były coraz bardziej profesjonalne.
- Czy widzi pan może jakieś nowe obszary, które mogłaby objąć współpraca z NGO?
- Istotnym zagadnieniem, trochę odsuniętym na drugi plan z powodu epidemii, jest dążenie do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Tu organizacje pozarządowe powinny mieć coraz większe znaczenie: w zakresie edukacji ekologicznej czy też realizacji działań związanych z wdrażaniem zasad gospodarki o obiegu zamkniętym, takich jak np. tworzenie miejsc ponownego użytkowania przedmiotów, wymiany rzeczy używanych. Sytuacja pandemii pokazała nam również, jak ważna jest zorganizowana działalność wolontariatu. Ten obszar wymaga większego wsparcia. Ofiarność ludzi, chęć do bezinteresownego zaangażowania się są ogromne, co również pokazał czas pandemii. Jednak działalność zorganizowana np. w formie centrum wolontariatu powoduje usystematyzowanie działań, skrócenie czasu reakcji na dynamicznie pojawiające się potrzeby i utrzymanie pomocy przez dłuższy okres.
- Dużo, w kwestiach wspieranych działań, weryfikuje możliwość sięgnięcia przez organizacje po wsparcie unijne. Jak pod tym względem będzie wyglądała nowa perspektywa finansowa 2021-2027, czy będą jakieś konkretne obszary, w których organizacje pozarządowe będą mogły się wykazać i zdobyć dofinansowanie?
- Do tej pory nie znamy do końca kształtu budżetu unijnego, a także przyszłego regionalnego programu operacyjnego. Zarząd Województwa powołał Grupę roboczą do spraw RPO Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2021-2027, której spotkanie inauguracyjne odbyło się 2 marca 2020 r. Program wdrażania środków unijnych będzie narzędziem realizacji celów polityki całej Wspólnoty Europejskiej oraz przyjętej przez Sejmik Województwa 18 lutego 2020 roku „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego: Warmińsko-Mazurskie 2030”. Zachęcam do zapoznania się ze strategią, której ważnym realizatorem są organizacje pozarządowe. Warto też przypomnieć 5 filarów Polityki Spójności UE po roku 2020, którymi są: bardziej inteligentna Europa – innowacyjna i inteligentna transformacja gospodarcza, bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa – czysta energetyka, zielone i niebieskie inwestycje, gospodarka o obiegu zamkniętym, przystosowanie się do zmian klimatu, lepiej połączona Europa – mobilność i regionalne połączenia teleinformatyczne, Europa o silniejszym wymiarze społecznym – wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych, Europa bliżej obywateli – zrównoważony i zintegrowany rozwój obszarów miejskich, wiejskich i przybrzeżnych w ramach inicjatyw lokalnych. Tu również jest miejsce dla inicjatyw organizacji pozarządowych.
- Pandemia wpłynęła na każdą dziedzinę życia. Jak ocenia pan czas pandemii pod kątem działań organizacji pozarządowych?
- Organizacje pozarządowe aktywnie włączyły się w działania pomocowe. Jednak czas ten jest również dla nich bardzo trudny. Organizacje pozarządowe to przede wszystkim grupy ludzi, wrażliwych, zaangażowanych społecznie, pasjonatów. Konieczność ograniczenia bezpośrednich kontaktów międzyludzkich, organizacji spotkań i wydarzeń z udziałem dużej liczby osób spowodowały, że w większości nie odbyły się planowane wcześniej lub tradycyjne, cykliczne już wydarzenia kulturalne, sportowe czy międzynarodowe. Część organizacji mogła zrealizować swoje plany z wykorzystaniem narzędzi internetowych, część zmniejszyła liczbę odbiorców. Dużym problemem stało się również ograniczenie źródła finansowania działań, jakimi są darowizny od podmiotów prawnych, przedsiębiorców, którzy bardzo odczuli kryzys w działalności gospodarczej. Obecny okres stawia przed wszystkimi nowe wyzwania i ograniczenia. Cieszę się, że organizacje znajdują sposoby na kontynuację działalności.
- Dlaczego w ogóle potrzebna jest współpraca samorządów z organizacjami pozarządowymi?
- Celem działania zarówno samorządów, jak i organizacji pozarządowych jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców, dążenie do rozwoju społeczności lokalnych oraz miejsc, w których mieszkamy. Organizacje pozarządowe mogą wzbogacić swoją ofertą działania samorządu. Mogą również zaspokoić ważne potrzeby w obszarach, gdzie samorząd nie ma zasobów lub narzędzi. Są także ważnym sprawdzianem odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej mieszkańców. Dlatego też rozwój sektora pozarządowego naszego regionu jest bardzo ważnym celem, który stawia przed sobą Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Natasza Jatczyńska
Fot. archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego
