Umowa Partnerstwa dla realizacji polityki spójności na lata 2021-2027 zawiązana między polskim Rządem a Komisją Europejską pod koniec czerwca 2022 roku przewiduje realizację wielu programów operacyjnych w Polsce, m.in. Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur. Będzie to kolejny program wspierający rozwój regionu w wielu obszarach, w tym społecznych oraz po raz pierwszy będzie zawierał komponent wspierający organizacje społeczeństwa obywatelskiego.
Na program regionalny, FEWiM, składają się dwa fundusze strukturalne - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, skupiający się głównie wokół transportu, środowiska, przedsiębiorczości, rewitalizacji oraz Europejski Fundusz Społeczny+ obejmujący takie tematy jak włączenie społeczne, edukacja czy rynek pracy. Razem mają na celu realizację dziesięciu priorytetów:
Fundusze dla gospodarki — dofinansowywanie projektów wspierających przedsiębiorstwa, ich współpracy z jednostkami badawczymi (projekty badawczo-rozwojowe), cyfryzacja i rozwój kompetencji cyfrowych mieszkańców, czy też odtwarzanie dziedzictwa gospodarczego charakterystycznego dla regionu.
Fundusze dla środowiska — efektywność energetyczna, rozwój OZE, gospodarka wodno-kanalizacyjna, wspieranie gospodarki obiegu zamkniętego, ochrona dziedzictwa przyrodniczego.
Mobilność miejska — rozbudowa ścieżek rowerowych, rozwój transportu zbiorowego.
Fundusze dla transportu — przebudowa, modernizacja ważnych dróg w województwie, modernizacja kolei.
Fundusze dla edukacji i kompetencji mieszkańców — zwiększenie dostępności edukacji przedszkolnej, doposażanie szkół i przedszkoli w potrzebny sprzęt, podniesienie jakości edukacji
w szkołach, rozwijanie pasji i zainteresowań dzieci i młodzieży, rozwój szkolnictwa zawodowego, podnoszenie umiejętności oraz kwalifikacji osób dorosłych i osób starszych.
Fundusze dla rynku pracy — pomoc w znalezieniu pracy osobom bezrobotnym i poszukującym pracy: finansowanie kursów, szkoleń, staży, praktyk zawodowych. Możliwość otrzymania dotacji na założenie własnej działalności gospodarczej.
Fundusze dla włączenia i integracji mieszkańców — aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (długotrwale bezrobotnych, chorych, niepełnosprawnych, wychodzących z uzależnień itd.), integracja obywateli innych państw przebywających w regionie, ekonomizacja organizacji pozarządowych i tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych, rozwój usług społecznych m.in. opiekuńczych, rehabilitacyjnych, psychologicznych, mieszkalnictwa chronionego, wspieranie rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi oraz pieczy zastępczej.
Fundusze dla zdrowia — poprawa stanu infrastruktury zdrowia, finansowanie działań profilaktycznych (badania, podnoszenie świadomości zdrowotnej mieszkańców).
Fundusze dla turystyki i kultury — rozwijanie turystyki w regionie (szlaki kulturowe, turystyczne), rozwój infrastruktury kultury, (doposażanie i dostosowywanie do potrzeb mieszkańców bibliotek, domów kultury itd.), projekty wspierające dziedzictwo kulturalne charakterystyczne dla regionu.
Rewitalizacja obszarów miejskich — adaptacja budynków na cele społeczne czy edukacyjne, odnowienie parków miejskich, zieleni miejskiej itd.
Prace nad FEWiM-em rozpoczęły się w 2020 r. Wówczas Marszałek województwa powołał grupę roboczą składającą się m.in. z przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego, samorządów lokalnych, uczelni wyższych, organizacji pozarządowych czy przedsiębiorców. W ramach grupy roboczej pracują podzespoły tematyczne, zajmujące się oddzielnymi zagadnieniami programu. Członkowie grupy roboczej odgrywają rolę pewnego rodzaju „głosu ludu” - stanowią łącznik informacyjny między grupą roboczą a środowiskiem, który w niej reprezentują.
W marcu tego roku program został przesłany do Komisji Europejskiej, która po dokonaniu jego gruntownej analizy i odesłała do niego kilkaset uwag, do których urząd marszałkowski musiał się ustosunkować. W trakcie tych negocjacji zostały też zatwierdzone dwa dokumenty. Umowa partnerstwa zawarta między rządem polskim a Komisją Europejską reguluje, w jaki sposób będą wydatkowane fundusze europejskie, za pomocą jakich programów i na jakie projekty. Miesiąc później podpisano kontrakt programowy, który rząd podpisuje z Urzędem Marszałkowskim w celu zatwierdzenia, jakiej wysokości fundusze zostaną wydatkowane na realizację konkretnych punktów. Na lata 2021-2027 zaplanowano sumę w wysokości ok. 1,8 mld euro (nieco więcej niż w poprzednim programie na lata 2014-2020).
Mimo iż program zakłada realizację aż dziesięciu różnych priorytetów, Komisja Europejska wyodrębnia spośród nich te, do których beneficjenci są zobowiązani przykuć szczególną uwagę.
W przypadku Europejskiego Funduszu Regionalnego prym wiodą zagadnienia związane z ochroną środowiska - na ich realizację zaplanowano wydatkowanie ponad 30% budżetu programu. Natomiast jeśli chodzi o Europejski Fundusz Społeczny, przynajmniej 25% należy poświęcić wszelkim aspektom związanym z włączeniem społecznym (nasze województwo zaplanowało
na to 28%).
Negocjacje z Komisją Europejską zakończyły się w drugiej połowie października i wówczas dokonano aktualizacji programu, który został zatwierdzony 28 października przez Zarząd Województwa i przesłany do ostatecznej akceptacji przez Komisję Europejską, co ma nastąpić do końca br. Aktualnie trwają się prace nad przygotowaniem niezbędnej dokumentacji do otwarcia konkursów. Jest to m.in. wzór wniosku o dofinansowanie, kryteria dostępu, czy też szczegółowe opisy priorytetów. Okres ten szacuje się na ok. 4-6 miesięcy. Na przełomie I i II kwartału 2023 roku planowane jest ogłoszenie pierwszych konkursów — informacja o rozpoczęciu naboru wniosków zostanie zamieszczona na stronie www.rpo.warmia.mazury.pl, i będzie zawierała kluczowe informacje, m.in. kto może być wnioskodawcą w konkursie, czy do kiedy można składać wnioski, jaka jest pula pieniędzy i jakie działania można podejmować w ramach projektu. Nabór trwa najczęściej około miesiąca. W tym okresie każdy zainteresowany podmiot przygotowuje wniosek o dofinansowanie i składa go w wyznaczonym terminie do Instytucji Zarządzającej (najczęściej jest do departament Urzędu Marszałkowskiego odpowiedzialny za dany priorytet programu) . Należy go złożyć w dwóch formach - elektronicznej, przygotowanej w specjalnym generatorze, oraz wersji drukowanej (dostarczonej osobiście lub przesłanej pocztą). Następnie rozpoczyna się procedura oceny wniosków, najpierw pod kątem kryteriów formalnych, a następnie merytoryczna. Wówczas najczęściej dwóch ekspertów ocenia wniosek na podstawie specjalnej karty, gdzie odpowiednio punktują poszczególne ich części. Z tej puli wyliczana jest ocena końcowa, która decyduje o tym, w jakim miejscu na liście rankingowej dany wniosek się znajdzie - jaką będzie mieć szansę na otrzymanie dofinansowania.
W ramach FEWiM będzie realizowany projekt strategiczny, który będzie wspierał organizacje społeczne. Ma być na niego przeznaczone ponad 20 mln zł. Będzie to wsparcie na rozwój instytucjonalny organizacji m.in. remonty lokali, zakup sprzętu i wyposażenia, planowanie strategiczne w organizacjach, szkolenia kadry itp. Więcej szczegółowych informacji będzie dostępnych w I kwartale 2023, jak również można szukać bieżących informacji o funduszach w regionie w Punktach Informacyjnych w Olsztynie, Elblągu i Ełku.
Maciej Bielawski, Kamila Gielo
